Nếu bạn hỏi người dùng PC về hệ điều hành dễ tiếp cận nhất trong những năm 2010, cái tên Linux gần như sẽ không bao giờ xuất hiện. Trong một thời gian dài, các bản phân phối (distro) Linux bị người dùng PC phổ thông e ngại bởi các vấn đề về driver, hiệu suất kém ổn định, và đường cong học tập dốc, khiến cho chỉ những chuyên gia “vọc vạch” mới dám bước chân vào hệ sinh thái Linux.
Tuy nhiên, tình hình hiện tại đã khác xưa rất nhiều. Trong vài năm trở lại đây, hệ sinh thái Linux đã trở nên thân thiện với người dùng hơn bao giờ hết. Từ khả năng chơi game ấn tượng cho đến bảo mật tốt hơn, có vô số lợi ích khi chuyển sang một bản phân phối Linux vào thời điểm này. Cho dù bạn là người từng thất vọng với các distro Linux lỗi thời, hay chỉ đơn giản là một người dùng thông thường muốn “dứt áo” khỏi Windows 11, bài viết này sẽ thuyết phục bạn nên cho hệ điều hành Linux một cơ hội.
6 Lý Do Hàng Đầu Khiến Linux Trở Thành Lựa Chọn Xứng Đáng
1. Đa dạng bản phân phối (distro) để lựa chọn
Trong vài thập kỷ qua, nhân Linux đã được phát triển thành vô số bản phân phối khác nhau, mỗi bản đều mang đến những tính năng, giao diện và bộ ứng dụng riêng biệt. Có các hệ điều hành đa năng như Fedora, Linux Mint, và Debian (cùng với các distro phái sinh từ chúng), vốn kết hợp trải nghiệm ổn định, giao diện người dùng bóng bẩy và khả năng tương thích mạnh mẽ với hầu hết các gói và công cụ bạn cần cho công việc hàng ngày.
Với những người sẵn sàng đánh đổi một chút ổn định để truy cập các gói phần mềm mới nhất, bạn có thể tìm đến các distro tiên tiến như Arch Linux và openSUSE. Bên cạnh đó, bạn cũng sẽ tìm thấy các bản phân phối phục vụ đối tượng người dùng chuyên biệt, chẳng hạn như DietPi hiệu suất cao hay “cậu bé vàng” của cộng đồng an ninh mạng, Kali Linux. Khi tìm hiểu sâu hơn về thế giới Linux, bạn sẽ bắt gặp những bản phân phối ít được biết đến hơn, một số trong đó có thể rất độc đáo. Kết hợp bộ sưu tập distro khổng lồ này với thực tế là hầu hết chúng đều hỗ trợ chức năng Live OS để bạn có thể trải nghiệm trước khi cài đặt, chắc chắn bạn sẽ tìm thấy một bản phù hợp với sở thích của mình.
2. Bảo mật và quyền riêng tư vượt trội
Windows đã không còn là hệ điều hành an toàn hoặc riêng tư nhất trong một thời gian dài. Với quảng cáo xâm nhập, tính năng Recall tiềm ẩn nguy cơ bảo mật, và việc thu thập dữ liệu mạnh mẽ, Windows 11 khó có thể là lựa chọn lý tưởng cho người dùng quan tâm đến bảo mật và mong muốn sự riêng tư tối đa. Ngoại trừ một vài distro kém bảo mật, hệ sinh thái Linux tự hào có một loạt các tính năng bảo mật và quyền riêng tư mạnh mẽ.
Trước hết, Linux tuân thủ mô hình đặc quyền người dùng nghiêm ngặt và yêu cầu bạn chuyển sang người dùng root bất cứ khi nào bạn muốn sửa đổi các thư mục, dịch vụ và các thành phần khác của hệ điều hành. Mặc dù vẫn có những lỗ hổng trong mã nguồn Linux, bề mặt tấn công cho phần mềm độc hại trên hệ điều hành mã nguồn mở (FOSS) này nhỏ hơn rất nhiều. Hơn nữa, các distro Linux có thể được tăng cường bảo mật hơn nữa bằng cách sử dụng các module bảo mật như SELinux và AppArmor. Cá nhân tôi, khía cạnh yêu thích nhất của Linux là hệ điều hành này không chủ động theo dõi tôi hay cố gắng lấy thông tin cá nhân từ máy tính của tôi.
3. Khắc phục sự cố dễ dàng hơn
Điều này có vẻ mâu thuẫn với lẽ thường, nhưng hãy nghe tôi giải thích một chút. Khắc phục sự cố trên Windows thường liên quan đến việc lùng sục qua vô số menu, nút gạt và tùy chọn cho đến khi bạn tìm thấy vấn đề gây phiền toái cho hệ thống của mình. Hoặc đơn giản là bỏ cuộc. Nhiều mã lỗi gần như vô dụng, và nhật ký (logs) cũng không khá hơn là bao.
Hướng dẫn cài đặt NVM trên Ubuntu bằng terminal Linux
Giả sử bạn đang sử dụng một bản phân phối đa năng, các nhật ký hệ thống trong terminal có thể cung cấp cho bạn manh mối về những gì đang ảnh hưởng đến hệ thống Linux của bạn. Việc giải quyết chúng hầu hết cũng rất dễ dàng. Thay vì mò mẫm vô ích qua một loạt ứng dụng khắc phục sự cố tự động, menu hoặc tệp registry, bạn chỉ cần chạy một vài lệnh terminal đơn giản. Là một người thường xuyên làm hỏng các dịch vụ, ứng dụng và (đôi khi) cả hệ điều hành trong khi thực hiện các dự án, tôi có thể khẳng định rằng Linux dễ khắc phục sự cố hơn rất nhiều nhờ tài liệu phong phú và tính chất phụ thuộc nhiều vào terminal của nó.
4. Tùy biến không giới hạn
Không giống như các đối thủ, các bản phân phối Linux có khả năng tùy biến rất cao – đến mức bạn có thể thay đổi gần như mọi khía cạnh giao diện của hệ điều hành để phù hợp với sở thích của mình. Các distro Linux gói gọn các biểu tượng, widget, thanh công cụ và các yếu tố GUI khác vào các môi trường desktop. Tùy thuộc vào gu thẩm mỹ và cấu hình PC của bạn, có vô số tùy chọn để lựa chọn, từ LXDE tiết kiệm tài nguyên đến KDE Plasma đẹp mắt.
Ngay cả sau khi chọn môi trường desktop, bạn vẫn có thể tinh chỉnh các yếu tố GUI của nó theo ý muốn. Rồi đến các ứng dụng widget và trình quản lý cửa sổ, có thể làm cho bản phân phối của bạn nổi bật hơn nữa. Và tôi còn chưa đề cập đến các tinh chỉnh kernel, tiện ích mở rộng shell và trình giả lập terminal mà bạn có thể sử dụng để tăng cường chức năng cho bản phân phối của mình.
5. Hỗ trợ driver tốt hơn đáng kể
Trước khi tôi dấn thân vào “hang thỏ” của việc thử nghiệm các bản phân phối, tôi đã nghe rất nhiều câu chuyện kinh hoàng về các vấn đề tương thích phần cứng đến nỗi tôi chưa bao giờ dám thử cài đặt một bản phân phối Linux. Cho đến vài năm trước, các hệ điều hành Linux nổi tiếng với driver lộn xộn. Đặc biệt, driver cho các thành phần không dây và GPU là một cơn ác mộng để cấu hình trên các máy Linux, và tôi vẫn nhớ những vấn đề mình gặp phải khi cài đặt Debian để cài driver chính xác cho chiếc Lenovo Z51-70 cũ của tôi vào năm 2016.
Tuy nhiên, tình hình hiện đã hoàn toàn khác biệt, vì hầu hết các thiết bị, thiết bị ngoại vi và linh kiện PC đều hoạt động không vấn đề gì trên các bản phân phối Linux thông thường. Thậm chí, ngay cả các hệ thống ARM và RISC-V cũng tương thích tốt với Linux, điều mà tôi không thể nói về Windows.
6. Tương thích ứng dụng và game mạnh mẽ
Nếu tôi phải chỉ ra thời điểm Linux trở thành một lựa chọn xứng đáng cho người dùng phổ thông, tôi sẽ nói đó là sau khi Valve bắt đầu phát triển lớp tương thích Proton. Trong vài năm qua, Valve đã dồn hết tâm huyết để biến Proton thành một lựa chọn khả thi cho các game thủ. Và một cách kỳ lạ, giờ đây bạn có thể thưởng thức hầu hết các tựa game bán chạy nhất (ngoại trừ một số game multiplayer cụ thể) trên các PC chạy Linux – một tuyên bố mà nếu tôi nói ra trước cuối những năm 2010 thì chắc chắn sẽ bị cho là điên rồ.
Trên mặt trận ứng dụng, đã có những tiến bộ lớn trong các công cụ năng suất và sáng tạo trên Linux. Các dịch vụ mã nguồn mở (FOSS) bạn tìm thấy trên Linux không chỉ có thể sánh ngang với các đối tác trả phí trên Windows, mà thậm chí còn vượt trội hơn về giá cả, hiệu suất và chức năng.
Đã Đến Lúc Chuyển Sang Linux Hay Chưa?
Trải nghiệm chơi game Dead Cells mượt mà trên hệ điều hành Pop!_OS
Là một người làm việc với cả PC chạy Windows và Linux hàng ngày, tôi có xu hướng trả lời là CÓ. Trái ngược với quan niệm phổ biến, các bản phân phối Linux ổn định hơn bao giờ hết, và bạn khó có thể gặp phải các vấn đề driver kỳ lạ bất ngờ. Trong trường hợp bạn gặp phải một số trục trặc trên đường, bạn có thể khắc phục chúng khá nhanh chóng bằng các lệnh terminal.
Tuy nhiên, bài viết này sẽ không đầy đủ nếu tôi không đề cập đến những hạn chế lớn nhất của hệ thống Linux. Các trò chơi nhiều người chơi yêu cầu các hệ thống chống gian lận cấp độ kernel (kernel-level anti-cheat) vẫn chưa thể chơi được trên các bản phân phối Linux, vì vậy bạn có thể muốn giữ lại Windows nếu là một người yêu thích thể thao điện tử. Mặc dù tôi đã tìm thấy những lựa chọn thay thế vững chắc cho hầu hết các công cụ trong bộ Adobe Creative Cloud trên máy trạm Linux của mình, After Effects là một trong số ít ứng dụng vẫn chưa có đối thủ xứng tầm. Vì vậy, nếu bạn là nhà thiết kế đồ họa chuyển động hoặc chuyên gia tổng hợp VFX không thể làm việc nếu thiếu After Effects, bạn có thể vẫn cần gắn bó với Windows.
Với những cải tiến vượt bậc về độ thân thiện, bảo mật, khả năng tùy biến và hỗ trợ ứng dụng/game, Linux giờ đây không còn là hệ điều hành chỉ dành cho các chuyên gia. Đây là thời điểm lý tưởng để bạn khám phá thế giới Linux và trải nghiệm những lợi ích mà nó mang lại. Hãy cân nhắc các ưu nhược điểm được liệt kê và xem liệu Linux có phải là bước đi tiếp theo cho hành trình công nghệ của bạn. Bạn đã sẵn sàng “thử” Linux chưa? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn trong phần bình luận bên dưới nhé!
